Sự thay đổi này ảnh hưởng đến mọi khâu trong quy trình làm báo, từ thu thập thông tin, sản xuất nội dung đến phân phối nội dung và tương tác với độc giả. Điều đó đòi hỏi một sự thay đổi mạnh mẽ trong quy trình tác nghiệp và kỹ năng của đội ngũ nhà báo.
Các cơ quan báo chí đang đối mặt với bài toán kép: vừa phải đảm bảo nhiệm vụ chính trị, vừa phải tự chủ về kinh tế và cạnh tranh trong môi trường số. Trong bối cảnh đó, công tác đào tạo, bồi dưỡng của Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí (viết tắt là Trung tâm) không thể giữ nguyên mô hình đào tạo, bồi dưỡng như hiện tại. Nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ báo chí không chỉ là trang bị nghiệp vụ, kỹ năng cơ bản mà phải đổi mới, sử dụng tối đa công nghệ để nâng cao năng lực cho đội ngũ nhà báo, đáp ứng yêu cầu của tình hình mới.
 |
| Đồng chí Lê Quốc Minh, Chủ tịch HNBVN phát biểu chỉ đạo tọa đàm về tổ chức tòa soạn đa loại hình sau khi các cơ quan báo chí hợp nhất do Trung tâm tổ chức |
Trong nhiều năm qua, công tác đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí do Trung tâm tổ chức đã đạt được những kết quả đáng khích lệ. Hàng nghìn lớp học, hàng chục nghìn lượt học viên là phóng viên, biên tập viên, cán bộ truyền thông… đã được đào tạo, bồi dưỡng góp phần nâng cao năng lực tác nghiệp, đạo đức nghề nghiệp và kỹ năng hội nhập quốc tế. Trung tâm đã nhanh chóng thay đổi về nội dung và hình thức tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng để bắt kịp với yêu cầu của các cơ quan báo chí. Bên cạnh tổ chức các khóa học về chủ đề Xây dựng Đảng, Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, các kỹ năng nghiệp vụ báo chí, Trung tâm đã xây dựng các chủ đề Sử dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI) vào kỹ năng làm báo đa nền tảng, các khóa về SEO, báo chí dữ liệu…. Về hình thức tổ chức, bên cạnh mô hình tổ chức lớp học tập trung truyền thống theo cụm, khu vực, Trung tâm đã chủ động phối hợp với Hội Nhà báo, các cơ quan báo chí địa phương tổ chức đào tạo tại chỗ. Tùy từng nội dung của lớp học, Trung tâm sẽ tổ chức theo hình thức trực tuyến, hoặc kết hợp cả đào tạo trực tiếp và trực tuyến. Hoạt động đào tạo, bồi dưỡng của Trung tâm trong những năm qua luôn nhận được sự quan tâm, phối hợp từ các cấp Hội Nhà báo và các cơ quan báo chí. Trong quá trình hoạt động, Trung tâm gặp nhiều khó khăn về nguồn nhân lực, số lượng đào tạo, bồi dưỡng cũng khá nhiều nhưng vẫn chưa đáp ứng được hết nhu cầu của hội viên của cả nước. Mô hình tổ chức đào tạo, bồi dưỡng của Trung tâm hiện nay cũng đang bộc lộ nhiều hạn chế trong bối cảnh hiện tại:
Thứ nhất là tính kịp thời: chương trình đào tạo, bồi dưỡng của Trung tâm còn chậm hơn so với yêu cầu của các cơ quan báo chí, thường mất từ 6 tháng đến 1 năm để cập nhật, chưa theo kịp tốc độ phát triển của công nghệ.
Thứ hai là tính linh hoạt: do đặc thù nghề nghiệp của nhà báo là cơ động cao, thường xuyên phải di chuyển, khiến việc sắp xếp thời gian tham dự các khóa bồi dưỡng trực tiếp trở nên khó khăn. Trung tâm đã có giải pháp là chia nhỏ các kỹ năng để thời gian mỗi khóa học từ 2-3 ngày, và sắp xếp lịch vào những ngày cuối tuần nhằm giúp các học viên bố trí được thời gian tham dự.
Thứ ba là chi phí: các lớp học được tổ chức theo cụm, khu vực phát sinh nhiều chi phí cho các cá nhân, cơ quan chủ quản phải chi trả tiền ăn ở, đi lại cho các học viên; đơn vị tổ chức phát sinh các chi phí để thuê địa điểm, đi lại, ăn ở…
Chính vì những lý do trên, bắt buộc hình thức tổ chức các khóa học của Trung tâm cần phải thay đổi, cần dịch chuyển tư duy từ tổ chức lớp học truyền thống sang xây dựng hệ sinh thái học tập. Mục tiêu là các học viên chủ động cập nhật kiết thức để áp dụng vào trong công việc thực tế. Bên cạnh việc tiếp tục phát huy hiệu quả từ những lớp học truyền thống (trực tiếp) cho các ở tỉnh xa và đổi mới bằng hình thực đào tạo tại chỗ, mời nhiều giảng viên đến tòa soạn đào tạo các kỹ năng từ đội ngũ phóng viên, biên tập viên đến đội ngũ lãnh đạo, quản lý. Bên cạnh đó, để bắt kịp với sự thay đổi của công nghệ số, Trung tâm đề xuất 03 nhóm chiến lược để xây dựng hệ sinh thái đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí trên nền tảng số.
 |
| Giảng viên Đinh Ngọc Sơn tại khóa đào tạo phương pháp giảng dạy báo chí hiện đại cho các giảng viên của Trung tâm |
Xây dựng một nền tảng hạ tầng tri thức nghiệp vụ chung, cho phép các hội viên truy cập mọi lúc, mọi nơi với hình thức học tập tinh gọn: chuyển đổi các nội dung nghiệp vụ thành các module bài giảng ngắn (5-10 phút), tối ưu cho việc học tập trên thiết bị di động. Đảm bảo truy cập trên các thiết bị khác nhau như máy tính, điện thoại, máy tính bảng... Trước mắt, các module bài giảng sẽ được đăng tải trên trang thông tin của Trung tâm.
Năm 2024, Trung tâm đã mời các chuyên gia về AI tổ chức đào tạo cho các giảng viên của Trung tâm về việc sử dụng AI vào trong công tác đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho các nhà báo và gần đây nhất. Tháng 10 và tháng 11 năm 2025, Trung tâm tiếp tục tổ chức khóa tập huấn dành cho giảng viên về Phương pháp đào tạo báo chí hiện đại, ứng dụng công nghệ số và AI vào trong các bài giảng. Các chuyên gia, các giảng viên báo chí đã được đào tạo về kỹ năng sử dụng AI tạo sinh, sử dụng AI như một trợ lý ảo, hỗ trợ việc thu thập thông tin, tóm tắt văn bản, kiểm chứng thông tin, làm sạch dữ liệu đến việc sử dụng AI trong quản trị tòa soạn hội tụ… trong các nội dung các giảng viên và chuyên gia đều nhấn mạnh vào khung đạo đức và pháp lý, phổ biến quy định về bản quyền, trách nhiệm pháp lý khi sử dụng nội dung do AI tạo ra, trang bị công cụ và kỹ năng nhận diện các sản phẩm giả mạo bằng AI.
 |
| Khóa đào tạo AI cho các nhà báo được tổ chức bằng hình thức trực tuyến |
Ứng dụng AI để tối ưu hóa trải nghiệm người học và hiệu quả quản lý của Trung tâm. Phát triển kế hoạch học tập cá nhân hóa: các giảng viên sẽ sử dụng AI để kiểm tra và xác định lỗ hổng kỹ năng của từng học viên, đánh giá cơ bản về năng lực của phóng viên, từ đó đưa ra những gợi ý các module học tập phù hợp với từng cá nhân (ví dụ: gợi ý module kỹ năng viết tin bài cho phóng viên, hoặc quản trị tòa soạn số cho cấp lãnh đạo, quản lý). Đảm bảo thời gian bồi dưỡng được sử dụng hiệu quả tối đa, nâng cao kỹ năng chính xác theo yêu cầu công việc. Tự động hóa công tác quản lý đào tạo, bồi dưỡng: xây dựng chatbot trả lời các câu hỏi thường gặp của học viên như lịch học, mật khẩu…; Phân tích phản hồi, dùng AI tự động phân tích các biểu mẫu phản hồi để tổng hợp điểm mạnh/yếu của giảng viên và chương trình dạy; Quản lý giảng viên: xây dựng cơ sở dữ liệu các chuyên gia, các giảng viên. Hiện nay, Trung tâm cũng đã xây dựng được hệ thống dữ liệu các giảng viên, chuyên gia kiêm nhiệm đăng trên trang web của Trung tâm.
Để thực hiện việc đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng, đặt ra không ít những thách thức như: về kinh phí dành cho việc đào tạo, bồi dưỡng trong những năm qua còn hạn chế; việc xây dựng và số hóa vào trong công tác đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ báo chí và truyền thông cần khoản đầu tư ban đầu cho công nghệ và phát triển nội dung là rất lớn. Chi phí vận hành, bản quyền và chi phí chuyên gia hỗ trợ cũng phát sinh khá nhiều. Bên cạnh đó, việc thay đổi thói quen của người dạy và người học, từ việc học tập thụ động của cả giảng viên và học viên là thách thức lớn nhất. Việc học online cần xây dựng khung pháp lý và đạo đức rõ ràng cho các nội dung đào tạo và việc sử dụng AI. Đồng thời, Trung tâm cũng phải quản lý chặt chẽ về chất lượng nội dung, chất lượng của hệ thống AI phụ thuộc vào chất lượng dữ liệu đầu vào, việc này rất cần đội ngũ chuyên gia, giảng viên tâm huyết của Trung tâm cùng đóng góp để xây dựng nội dung cho hệ thống.
Việc xây dựng một hệ sinh thái đào tạo số là yêu cầu tất yếu được đặt ra để nâng cao nghiệp vụ, giữ vững vị thế, vai trò dẫn dắt và định hướng thông tin của báo chí cách mạng Việt Nam. Trung tâm luôn nhận thức rõ năng lực cốt lõi của nhà báo (tư duy phản biện, tính nhân văn) sẽ không bị AI thay thế, nhưng những nhà báo không biết dùng AI chắc chắn sẽ bị thay thế bởi những nhà báo biết dùng AI. Để chiến lược này có tính khả thi, đòi hỏi phải có sự quyết tâm của lãnh đạo Hội Nhà báo, sự phối hợp từ các cơ quan báo chí lớn và các chuyên gia báo chí hàng đầu để xây dựng bộ nội dung đào tạo, bồi dưỡng chuẩn hóa cho ngành. Bên cạnh đó, để việc đào tạo, bồi dưỡng của Trung tâm có hiệu quả thiết thực thì lãnh đạo các cơ quan báo chí cũng cần tạo điều kiện về thời gian và môi trường để sau khi các học viên học xong sẽ được áp dụng ngay kiến thức đã học vào trong công việc của mình.
Ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) trong đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ báo chí-truyền thông không phải là câu chuyện của tương lai, mà Trung tâm xác định là nhiệm vụ của hôm nay, nhất là sau khi hợp nhất các cơ quan báo chí. Với trách nhiệm được lãnh đạo Hội Nhà báo giao, Trung tâm Bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí sẽ nỗ lực hết sức để nhanh chóng đưa đề xuất này vào chương trình hoạt động của đơn vị, góp phần nhỏ cùng tạo nên một đội ngũ nhà báo có đầy đủ kỹ năng nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp, bản lĩnh, sáng tạo và trách nhiệm, đủ năng lực hội nhập và dẫn dắt dư luận trong kỷ nguyên mới.
