Cửa ngõ Vũng Áng chính là nơi bị lũ gọi tên đầu tiên để "sờ gáy" đúng vào giờ Ngọ, trưa 29/10 kéo dài cho đến tận 01/11 mới có dấu hiệu thuyên giảm. Trong thời gian này nước cuồn cuồn đổ về, nhanh chóng cô lập hoàn toàn các tổ dân phố Trường Yên; Trường Phú và Cảnh Trường với hơn 1.000 hộ dân.

Khác với nơi khác, lũ ở đây xuất hiện không hoàn toàn bị tác động bởi mực nước dâng từ sông, suối, hay việc xả lũ từ các hồ, đập chứa hay hiện tượng triều cường dồn dập. Ngược lại nguyên nhân chính dẫn đến là do lượng nước từ trên trời ném xuống tới tấp, nhưng bị kẹt lại giữa vòng cương tỏa của các khu công nghiệp và các công trình giao thông dày đặc như lưới nhện.

Trên thực tế các tổ dân phố này là vùng nằm trong diện phải di dời tái định cư đã được Ban QL Khu kinh tế Hà Tĩnh quy hoạch hơn 15 năm trước. Người dân cũng rất đồng tình, nhưng do nơi ở mới chưa xây dựng xong nên năm nào bà con cũng phải hứng chịu cảnh lũ lụt mỗi khi mưa lớn về. Đặc biệt, riêng cơn lũ này được xem là "giọt nước tràn li" vượt quá khả năng chịu đựng của họ. Nên lời thỉnh cầu khẩn thiết nhất của họ về lâu dài vẫn là sớm được về nơi mới, để an cư lạc nghiệp.

Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính thăm hỏi, tặng quà đồng bào bị lũ lụt tại phường Vũng Áng, Hà Tĩnh . Ảnh: Báo Hà Tĩnh

Từ trong tâm lũ, chị Trịnh Thị Thiện- Bí thư Chi bộ Khối phố Trường Phú với giọng nói khẩn trương qua chiếc điện thoại sắp hết pin do sự cố mất điện cục bộ cho biết: "Đây là cơn lũ lớn nhất xảy ra trên quê hương tôi, mà tôi được tận mắt chứng kiến kể từ lúc được sinh ra từ năm Kỷ Tỵ (1989) đến nay. Tuy nhiên nhờ vào quyết tâm cao của chính quyền địa phương và các lực lượng bộ đội, công an... đã huy động tối đa người và phương tiện, kịp thời ứng cứu, di dời người dân đến nơi an toàn.

Ngoài ra, thành phần nòng cốt của các tổ dân phố là những người đàn ông trong độ tuổi lao động. Với kinh nghiệm của mình, họ đã liên kết từng tổ nhóm liên gia, nhanh chóng phối hợp với nhau đến tận từng nhà kê hàng hóa, lương thực cùng các vật dụng gia đình lên cao. Đồng thời, họ tổ chức chặt chuối kết thành những mảng bè lớn, đưa trâu bò, lợn, gà... đến điểm tập kết thuận lợi cách xa hơn 3km, nên giảm thiểu được rất nhiều thiệt hại về tài sản cho dân.

Đặc biệt, sáng 31/10, Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính cùng đoàn công tác trong lúc đi kiểm tra công tác ứng phó với mưa, lũ trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh đã đến với Vũng Áng thăm hỏi và tặng quà cho người dân tại các tổ dân phố: Trường Yên, Trường Phú, Cảnh Trường. Đó là nguồn động viên rất kịp thời với cấp ủy, chính quyền, lực lượng vũ trang và bà con giữa lúc "nước sôi lửa bỏng"!

Cuộc tập dượt ở Vũng Áng chỉ là màn dạo đầu của cơn lũ. "Con thủy quái" bắt đầu giơ nanh vuốt chụp xuống khắp nơi trên địa bàn Hà Tĩnh kể từ 30/10 đến hiện tại 3/11, và chắc chắn sẽ còn tiếp diễn trong những ngày tới, do ngoài khơi đang hình thành cơn bão số 13 (Kalmaegi), mà Hà Tĩnh chính là nơi bão và hoàn lưu của cơn bão này đang hướng tới. Hiện nay các điểm nóng nhất mưa lũ đang hoành hành không bỏ sót bất cứ một ngóc ngách nào vẫn diễn ra tại một số phường, xã vốn là được coi là rốn lũ như: Cẩm Duệ, xã Cẩm Bình, Hà Linh, Phúc Trạch, Hương Phố, Mai Hoa, Hà Huy Tập, Hải Ninh...

Theo các báo cáo cập nhật liên tục của Văn phòng Thường trực chỉ huy Phòng chống thiên tai Hà Tĩnh. Từ ngày 29/10 đến 3/11 trên địa bàn có lượng mưa to đến rất to. Có những thời điểm lượng mưa đo được từ 300-700mm, có nơi lên tới 1.051mm. Trước đó do ảnh hưởng hoản lưu của hai cơn bão số 6 và số 10, hầu hết các hồ đập ở toàn tỉnh đã đáp ứng đủ dung lượng cho phép. Vì thế, với lượng mưa lớn như vậy kéo dài liên tục gây áp lực lớn cho sức chứa, nên buộc nhà quản lí phải vận hành xả lũ theo tần suất cho phép để đảm bảo an toàn thân đập và hạ du.

Khác với các tỉnh, thành phố ở miền Trung, địa hình Hà Tĩnh vừa có dãy Trường Sơn chạy dọc biên giới Việt - Lào, vừa có dãy Trà Sơn chạy song song với Trường Sơn. Vì thế sông suối từ Trường Sơn đổ xuống bị dãy Trà Sơn chắn lại. Trong lúc sông suối từ Trà Sơn chảy ngược lên bị dãy Trường Sơn chắn lại. Đây là đặc điểm hình thành lên thung lũng Hương Khê, Vũ Quang (cũ). Vì thế sông Ngàn Sâu, con sông dài nhất Hà Tĩnh chảy theo hướng Nam - Bắc. Khi ra tới Tam Soa hợp với sông Ngàn Phố mới bắt đầu đổ ra sông La, rồi sau đó hợp với sông Cả theo sông Lam chảy ra cửa Hội.

Nếu sông Ngàn Sâu bị ảnh hưởng từ những cơn mưa lớn đổ về dù không bao giờ bị ảnh hưởng của triều cường nhờ có dãy Trà Sơn che chắn. Tuy vậy, do tác động từ các công trình hạ tầng.... Và đặc biệt là việc xả lũ của Nhà máy Thủy điện Hố Hô. Cụ thể từ lúc 17h-19h, ngày 31/10, nhà máy này đã vận hành xả lũ với lưu lượng 1.206m3/s, nên lũ dâng nhanh như muốn nhấn chìm các xóm Tân Dừa, Tân Thành, bản Rào Tre, thuộc xã Hương Trạch, các thôn: Trung Thành, thôn Tân Hạ, Thôn 1, Thượng Sơn, Trung Tiến thuộc xã Hà Linh... xuống biển nước!

Khi mà lưu vực Ngàn Sâu đang giãy giụa thì các huyện Kỳ Anh, Cẩm Xuyên Thạch Hà, Can Lộc, thị xã Kỳ Anh và Tp Hà Tĩnh (cũ) là những địa phương nằm hoàn toàn tách biệt khỏi dãy Trường Sơn, nhưng chịu ảnh hưởng trực tiếp về địa chất, địa hình của dãy Trà Sơn cũng không kém phần phải căng mình ra chống chọi với lũ. Do sông suối ở đây dày đặc, chảy từ hướng Tây sang Đông, thường ngắn nhưng có độ dốc lớn như sông Nghèn, sông Rào Cái, sông Rác, sông Quyền... Gặp phải lúc mưa to trong giây lát nước đã ào ào cuộn dâng, nếu gặp phải triều cường và cùng lúc các hồ chứa xả lũ với tần suất cao thì quả là khôn lường!

Chỉ tính từ chiều 31/10 đến tối 2/11 dù không gặp phải triều cường và hồ Kẻ Gỗ cũng chỉnh lại tần suất xả lũ với mức vừa phải 300 đến 350m3/s cũng đã làm ngập lụt hoàn toàn các xã Cẩm Duệ, Cẩm Bình, và một phần phường Hà Huy Tập. Ông Bùi Văn Cường ở thôn Nam Bắc Thành, xã Cẩm Bình làm nghề kinh doanh hàng hóa nói một cách đầy mệt mỏi rằng: Tuy sống giữa vùng lụt lội đã quen, nhưng lần này lũ vào nhanh quá, nên dù thức cả đêm lội nước kê hàng tới đâu lũ lại dâng lên tới đó, mà cuối cùng vẫn bị trôi mất đi nhiều thứ.

Trong khi hàng hàng ngàn người dân vùng lũ không thể đỏ lửa thì nhà hàng Dân Tộc ở thôn Mỹ Sơn, xã Cẩm Duệ do chị Dương Thị Ngọc Ánh phụ trách đã huy động toàn thể nhân lực, nấu hàng trăm suất cơm nóng chia sẻ cho bà con kịp thời với tâm niệm, không để cho bất cứ ai trong xã phải đứt bữa. Không những vậy, nhà hàng còn tổ chức tiếp đón, phục vụ ăn, uống miễn phí đối với các đoàn cứu trợ.

Sáng 2/11, Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh- Nguyễn Duy Lâm cũng đã trực tiếp đến xã Cẩm Duệ để kiểm tra, chỉ đạo công tác ứng phó và bảo đảm an toàn cho Nhân dân trong bối cảnh mưa lớn kéo dài và mực nước hồ chứa tăng nhanh. Đây một trong các địa phương xung yếu ở vùng hạ du hồ Kẻ Gỗ hơn 2.900 hộ dân bị ngập lụt. Bí thư Tỉnh ủy yêu cầu chú trọng nhiệm vụ bảo đảm hậu cần, tiếp tế đầy đủ nhu yếu phẩm cho người dân, không để bà con thiếu đói, thiếu nước sạch; đồng thời chuẩn bị sẵn sàng phương án ứng phó trong trường hợp mưa lũ tiếp tục diễn biến phức tạp. Bên cạnh đó giao nhiệm vụ cho các lực lượng chức năng chủ động khi nước rút tới đâu, tập trung dọn vệ sinh môi trường, chuồng trại, tiêu độc khử trùng tới đó, không để phát sinh dịch bệnh...

Trong lúc miền thượng du đang vật lộn với thủy thần, thì miền ven biển Cửa Sót đoạn đê bao mao moong mỏ sắt Thạch Khê bất ngờ bị vỡ, nước tràn ra ngoài có nguy cơ dẫn đến ngập lụt trên diện rộng. Trước tình thế đó, chính quyền địa phương đã nhanh chóng tập hợp lực lượng ứng cứu lên tới hàng trăm người, huy động phương tiện, sử dụng các bao cát, cọc tre, cọc gỗ tạm thời gia cố, đồng thời cắt cử người túc trực 24/24 để đảm bảo an toàn cho người dân.

Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ, mưa lũ đã khiến gần 6.000 ngôi nhà bị ngập nặng, hàng chục tuyến đê bao và hàng trăm km đường giao thông bị sạt lở, gây cách tắc cục bộ; hàng trăm trường học, trạm y tế bị ngập, hàng ngàn ha diện tích ao hồ nuôi trồng thủy sản bị mất trắng, gần 19.000 em học sinh phải nghỉ học...

Hiện hơn 1.6 triệu người dân Hà Tĩnh vẫn căng mình trước mọi diễn biến của mưa lũ. Họ đều cảm nhận tình cảm vô cùng quý giá trước được sự động viên trực tiếp, hoặc gián từ khắp nơi trên cả nước đang hướng về. Một lần nữa câu hát: "Trăm năm muối mặn/ Gừng cay hỡi người/ Dù ngàn trùng cách xa ta vẫn nhớ thương nhau/ Hà Tĩnh mình ơi!”… lại vang lên giữa cơn mưa lũ trắng trời!

Nguyễn Ngọc Vượng| Báo Văn nghệ