Tôi nhìn ra bầu trời sầm lại, mây kéo về lũ lượt, đen kịt, rợn ngợp. Đêm, tiếng sấm đất nổi lên.
Trời bắt đầu mưa. Từ mưa lâm thâm chuyển qua từng cơn rào rào tới tấp. Mưa dữ dội. Mưa ầm ào. Mưa quát tháo. Mưa trùm mái nhà. Mưa trên cây lá. Mưa lộp bộp. Mưa xé lòng. Mưa sốt ruột. Mưa cào xé lo toan. Mưa nghiệt ngã. Mưa vô tình. Mưa réo rắc triền miên. Mưa suốt đêm thấu sáng. Mưa không ngừng nghỉ. Mưa kinh hoàng. Mưa dai dẳng. Mưa ê hề như muốn trút cả túi nước khổng lồ trên bầu trời xuống. Đêm đó, tôi đặt đồng hồ báo thức, cứ mỗi hai tiếng lại bật dậy xem mực nước. Tay bấm máy xem bản tin về mực nước sông, lượng mưa.
|
Rạng sáng 27/10, nước đã vượt báo động 2. Mưa vẫn xối xả, mực nước không ngừng dâng. Đến trưa, báo động 3. Tối đó, mực nước đo được là 5,05 m, con số mà người dân Huế không thể nào quên. Năm 1999, đỉnh lũ lịch sử từng đạt 5,81 m. Giờ đây, chỉ còn cách vài chục phân mà toàn thành phố ngập sâu, chia cắt. Huế biến thành biển nước. Phố phường bỗng hóa sông. Nước tràn qua các cửa thành vào Đại Nội, nước dâng lên miếu vũ, đền đài... Nước vây lấy nhà cửa, công trình, quán xá, trường học… Tất cả hóa thành những ốc đảo cô độc giữa biển nước đỏ ngầu. Người người vội vã trèo lên tầng cao, gom sách vở, gói lương thực, bọc điện thoại trong túi ni-lông. Có nhà chỉ kịp đóng cửa, nhìn dòng nước cuốn phăng tất cả. Ở một vài vùng quê, nước đã tràn lên tận khung cửa sổ, người trong nhà phải đeo bám lên nóc tủ, gác xép mà chờ. Và có những căn nhà chỉ còn thấy mái ngói nhấp nhô trong nước bạc. Tiếng mưa hòa tiếng khóc, tiếng gọi nhau vang vọng ngõ thôn. Tiếng còi hú bật chế độ báo động toàn thành phố vang lên.
Trong những ngày liên tiếp đó, người miền Trung sống lại những ám ảnh đã tưởng chỉ còn trong ký ức. Những từ ngữ về lũ lụt không còn đủ sức chứa đựng thực tại. Hết “tiệm cận đỉnh lũ 1999”, rồi lại “vượt đỉnh 2020, 2023”. Đặc biệt, lượng mưa ở Bạch Mã tiệm cận mốc lịch sử thế giới năm 1966. Ba, bốn đêm liền nhiều người dân thức trắng. Đến ngày 29-10, nước có rút. Nước rút đến đâu, bùn non ngập đến đó. Người Huế lại lặng lẽ bắt tay dọn dẹp, tái thiết. Bùn đất dày cả tấc. Một số nơi vừa dọn xong thì mưa lại trút xuống. Nước không chịu rút mà tiếp tục dâng, 13h30 tràn vào nhà lần nữa. Tối, mực nước lại đạt đỉnh, thấp hơn đêm trước chỉ chừng 10 cm…
Những lời kêu cứu xuất hiện dày đặc trên mạng xã hội: “Nhà tôi ngập đến cửa sổ rồi, xin ai có xuồng cứu giúp…”. “Có hai ôn mệ neo đơn, ôn bị liệt, kẹt trong nhà, không thể đi được…”. “Có bé nhỏ 3 tuổi đang sốt cao, cần đưa đi cấp cứu gấp…”. “Có người té ngã khi kê đồ, máu chảy nhiều cần đi viện. Ai biết số cứu hộ giúp cho họ với”. Người người cất tiếng gọi nhau giữa biển nước. Có những bạn sinh viên nhắn tin cầu cứu: phòng trọ chìm trong nước, sách vở trôi, áo quần ướt lạnh, điện thoại chìm trong nước. Lực lượng cứu hộ gần như quá sức trước những lời kêu cứu. Các số điện thoại nóng từ phường, xã, trên trang HueS đều gần như báo bận vì quá nhiều cuộc gọi cần tiếp nhận.
Ban đầu là lực lượng tại chỗ của Ban phòng thủ dân sự như dân quân, thanh niên xung kích, cán bộ phường, công an khu vực, người tình nguyện... Họ dùng những chiếc ghe, xuồng gắn máy bằng mọi giá để tiếp cận từng nhà. Rồi những ngày sau, các đoàn cứu hộ từ miền Bắc, miền Nam cũng lần lượt về Huế. Cùng đó là hàng đoàn cứu trợ mang theo áo phao, mì tôm, thuốc men, nước sạch… chia sẻ cùng người dân Huế. Có những thầy cô đi gom gạo, gom mì, đội mưa để gửi đến từng xóm nhỏ, mang lên trường học để tiếp tế cho sinh viên. Có những người không quen biết, chỉ vì thấy tin trên mạng, đã vội chuyển ít tiền, ít nhu yếu phẩm cùng chia sẻ khó khăn. Tình người tương trợ như những đốm sáng giữa màn nước mênh mông. Bệnh viện Trung ương Huế trở thành “Nhà thương” đúng nghĩa. Những bàn tay nắm chặt bàn tay gần gũi, yêu thương, chia sẻ. Huế trong cơn đại hồng thủy lại trở thành nơi hội tụ của tình đồng bào thắm thiết.
Chính quyền và người dân Huế khẩn trương ứng phó với lũ. Giữa nước lũ, Huế vẫn hiên ngang chống chọi. Bao thế hệ đã học cách sống chung với nước, với bùn, với mất mát và cả với hy vọng.
Ấy vậy mà, vừa dọn bùn xong, nước lại dâng lên, gần chạm mức hôm đỉnh lũ. Mãi đến ngày 30/10, ngày 31/10, nước mới thật sự rút. Tưởng đã hết, ai ngờ đến chiều 2/11, mưa tới tấp quay lại. Cùng ngày, Tổng Bí thư Tô Lâm vào Huế, đến thăm đồng bào vùng lũ ở xã Quảng Điền. Người lãnh đạo đất nước ấy đã xắn ống quần, lội nước thăm dân khiến nhiều người xúc động. Đến chiều tối, nước bắt đầu ngập những con đường trung tâm thành phố. Sở Giáo dục và Đào tạo ra công văn khẩn, cho học sinh toàn tỉnh nghỉ học từ ngày 3/11. Và đến khi tôi viết những dòng này, nước lũ lại đang dâng, ngập những con đường, những căn nhà vừa mới được dọn dẹp.
Huế vẫn chìm trong lũ dữ, oằn mình hứng chịu một trong những đợt thiên tai nghiêm trọng nhất trong nhiều năm qua. Theo thống kê sơ bộ ban đầu, toàn tỉnh đã có 15 người chết, 1 người bị thương. Mưa lũ còn tàn phá nặng nề hạ tầng, sản xuất và đời sống dân sinh. Hàng chục tuyến đường giao thông bị sạt lở, chia cắt, nhiều đoạn bờ sông, bờ biển bị xói mòn nghiêm trọng. Các công trình dân sinh, trường học, trạm y tế, hệ thống điện, nước bị hư hỏng nặng. Nhiều vùng sản xuất nông nghiệp chìm trong biển nước, rau màu bị úng thối, gia súc gia cầm chết hàng loạt. Ước tính thiệt hại ban đầu khoảng 1.781 tỷ đồng, một con số báo động và chưa dừng lại ở đó.
Viết đến đây, thiết nghĩ cần gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về năng lực ứng phó và quản trị rủi ro thiên tai của chúng ta. Dải đất này miền Trung có địa hình hẹp nhất, dốc nhất và cũng đau thương nhất trong bản đồ hình chữ S. Và từ thực tế ấy, nhiều câu hỏi đặt ra cho cả các cấp chính quyền, cho chiến lược quốc gia về phòng chống thiên tai trong tương lai. Tôi vẫn ước mong rằng, ở những địa phương thường xuyên chịu ảnh hưởng của bão lũ và sạt lở, Nhà nước cần có sự đầu tư bài bản, dài hạn hơn về phương tiện và lực lượng cứu hộ. Mỗi tỉnh, thành nên được trang bị ít nhất một máy bay trực thăng cứu hộ cơ động, có khả năng tiếp cận nhanh các khu vực bị chia cắt, đưa người bị nạn đến nơi an toàn, đồng thời vận chuyển nhu yếu phẩm và thuốc men đến những vùng bị cô lập. Đây là biểu hiện của một quốc gia chủ động, biết chuẩn bị trước khi thiên tai ập đến. Cùng đó, cần nghiên cứu và phát minh các thiết bị bảo quản tài sản trong điều kiện ngập lụt, giúp người dân có thể cất giữ giấy tờ, vật dụng quan trọng, thậm chí là phương tiện đi lại, tránh bị hư hỏng hoặc thất lạc. Những sáng kiến tưởng chừng nhỏ bé ấy có thể cứu hộ cho hàng ngàn hộ dân vùng trũng. Một vấn đề khác không thể bỏ qua là quy hoạch lại rừng và hệ thống thủy điện, hồ chứa nước... Việc xem xét lại diện tích rừng trồng, rừng phòng hộ, cũng như kiểm soát chặt chẽ các dự án thủy điện vừa và nhỏ là yêu cầu cấp thiết. Và cuối cùng, để xây dựng một xã hội an toàn trước thiên tai, giáo dục và ý thức cộng đồng phải đi trước một bước. Trong nhà trường, học sinh cần được trang bị kiến thức về ứng phó khẩn cấp, về sơ tán, về kỹ năng sinh tồn. Trong toàn dân, cần đẩy mạnh tuyên truyền, tập huấn định kỳ để mọi người đều biết cách phản ứng khi nguy hiểm ập đến. Phòng chống thiên tai là trách nhiệm của từng người dân vì mỗi hành động nhỏ, mỗi sự chuẩn bị sớm đều có thể cứu được một sinh mạng. Thiên tai là điều con người không thể ngăn chặn nhưng chúng ta hoàn toàn có thể giảm nhẹ hậu quả của nó bằng khoa học, tính kỷ luật và tình yêu thương rộng lớn.
