Để tôn vinh ngày lễ trùng với ngày sinh của mình, nhà thơ Ivan Dominikovich Lutsevich đã lấy bút danh là Yanka Kupala. Để rồi, văn thơ của người được phong tặng danh hiệu Nhà thơ nhân dân Belarus này thật sự trở thành một bông dương xỉ đầy phước lành cho xứ sở Belarus.
|
Mới đây, lần đầu tiên Yanka Kupala được giới thiệu chính thức tại Việt Nam bằng tuyển tập thơ Nơi bài ca cuộc đời. Trong lễ ra mắt tập thơ ngày 2-11 tại Hà Nội, Đại sứ CH Belarus tại Việt Nam Uladzimir Baravikou cho biết tên tuổi của Yanka Kupala đã được khắc ghi vào lịch sử văn học thế giới. Các tác phẩm của ông đã được dịch ra nhiều ngôn ngữ, Một trong những bài thơ nổi tiếng nhất của ông - Thế ai đang đi ở đó?, được dịch ra hơn 100 ngôn ngữ.
Yanka Kupala thành công trong việc lột tả một cách sống động và chân thực tâm hồn người dân Belarus, cuộc sống khó khăn, đầy thiếu thốn, gian khổ và niềm tin vào một tương lai tốt đẹp hơn. Nhiều tác phẩm của ông truyền tải những cảm xúc tươi sáng nhất của con người, tình yêu, lòng tốt, lòng thương cảm, đức hạnh. Nhà thơ cũng phản ánh sự phong phú của đời sống tinh thần, văn hóa và truyền thống của người Belarus.
Đặc biệt, những chủ đề mà nhà thơ nêu ra trong các tác phẩm của mình rất gần gũi và quen thuộc với người dân Việt Nam.
Đại sứ hy vọng với việc ra mắt tập thơ Nơi bài ca cuộc đời tại Việt Nam, một phần của Belarus sẽ đọng lại trong trái tim của nhiều người dân nơi đây.
Ông Phan Ngọc Chính - giám đốc, tổng biên tập NXB Kinh tế - Tài chính, đơn vị xuất bản tập thơ, nói đọc thơ Kupala, người Việt sẽ thấy được sự đồng điệu trong tâm hồn, trong khát vọng tự do và tình yêu cuộc sống. Ông Chính nói giá trị nghệ thuật và nhân văn của tập thơ này chắc chắn sẽ góp phần làm phong phú thêm đời sống văn học và văn hóa đọc của độc giả Việt Nam.
TS ngữ văn Nguyễn Văn Chiến (Trường Đại học Hà Nội), một trong hai dịch giả của tập thơ Nơi bài ca cuộc đời nói ông ấn tượng bởi sự chân thành và tình yêu thương của thi sĩ dành cho dân tộc. “Kupala viết về cuộc sống của những người nông dân bình dị, lao động, niềm vui và nỗi buồn của họ. Ông không ngần ngại lên tiếng về bất công và áp bức, về hoàn cảnh khốn cùng của người dân Belarus. Thơ ông là tiếng nói của đất nước Belarus, tiếng nói của đau khổ và hy vọng.
Bài thơ nổi tiếng nhất của ông - Thế ai đang đi ở đó tố cáo chế độ bóc lột và thể hiện cảm xúc của hàng triệu người bị áp bức, bị tước quyền công dân được cách mạng thức tỉnh. Nhà văn M. Gorky đã gọi bài thơ này là một bài hát cương nghị và hùng hồn, là bài ca kêu gọi tranh đấu của nhân dân Belarus.
Có thể nói, nhân vật chính trong các tác phẩm thơ của Kupala chính là con người từ nhân dân, con người lao động, nạn nhân của trật tự xã hội hiện có. Những nhân vật ấy đều sống một cuộc sống nội tâm phức tạp với rất nhiều cảm xúc. Kupala đã tìm được nguồn thơ đích thực ở nơi con người lao động, bộc lộ đời sống tinh thần phong phú đằng sau những chi tiết bề ngoài về cuộc đời khắc nghiệt.
Ông Chiến cũng ngưỡng mộ chiều sâu tư tưởng và quan điểm triết học của Kupala về cuộc sống, thôi thúc người đọc suy ngẫm. Ông cũng yêu chất trữ tình xuất sắc của Kupala. Chất trữ tình ấy thể hiện mạnh mẽ và say đắm tình cảm của một nhà thơ - công dân, một người đấu tranh vì lợi ích của nhân dân. Các trải nghiệm trữ tình trong thơ ông xuất phát từ cuộc sống và công việc của con người, từ thế giới tự nhiên, từ những suy ngẫm triết học, cùng những nghĩ suy về mục đích của thơ ca và về tình yêu.
Nhà thơ, nhà viết kịch, dịch giả Yanka Kupala đã nâng tầm thể hiện nghệ thuật văn chương của Belarus lên một tầm cao chưa từng có. Khả năng mạnh mẽ của sức sáng tạo cùng nhân cách sáng ngời khiến ông trở thành đại diện xuất sắc cho nền văn học Belarus. Thông qua các tác phẩm của ông, người ta nhìn nhận rõ và hiểu sâu sắc về đất nước và con người Belarus cả trong quá khứ lẫn hiện tại. Mạch sống và ngọn nguồn Belarus thấm đẫm trong các tác phẩm thơ và kịch của ông. Văn hóa, lịch sử đầy đau khổ và ước vọng, đấu tranh can trường của dân tộc ông được thể hiện thật rõ ràng trong toàn bộ sáng tác của Yanka Kupala. Đối với nhân dân đất nước ông, Yanka Kupala không chỉ là một nhà thơ; ông còn là biểu tượng của văn hóa Belarus. Tác phẩm của ông có ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của văn học và nghệ thuật Belarus.
Trong những năm Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, Yanka Kupala nổi tiếng với bài thơ Tặng các chiến sĩ du kích Belarus. Tác phẩm được phổ nhạc đã trở thành bài ca chính thức của các lực lượng hoạt động bí mật chống bọn xâm lược, còn dòng thơ đầu tiên - “Hỡi các du kích quân, hỡi các du kích quân, những người con của Belarus!” - được dùng làm lời kêu gọi của đài phát thanh Belarus Xô Viết.
Không chỉ thành công với thơ, trong lĩnh vực sân khấu, Yanka Kupala có công lao rất quan trọng trong việc thành lập Nhà hát quốc gia. Bản trường ca Khúc hát vĩnh cửu và vở kịch Giấc mơ nơi gò mộ được sáng tác năm 1910 cho đến nay vẫn là những tác phẩm vô giá của nghệ thuật kịch ở Belarus. Vở hài kịch Con công kể về cô gái chọn chú rể bất chấp sự ngăn cấm của cha mẹ được coi là một viên ngọc quý thực sự.
Yanka Kupala chính là một nhà thơ nhân văn sâu sắc. Ông luôn đau đáu nỗi đau về con người và số phận của con người.
 |
| Đại sứ CH Belarus tại Việt Nam Uladzimir Baravikou (ngoài cùng bên trái) và một số đại sứ, khách mời tại lễ giới thiệu tác phẩm của Yanka Kupala hôm 2-11. |
Ivan Dominikovich Lutsevich (tên thật của nhà thơ) sinh ngày 7-7-1882 (ngày 25-6-1882 theo lịch Julian), đúng ngày Lễ hội Ivan-Kupala - một ngày lễ cổ xưa của ngày hạ chí.
Ông Varionova Galina - Thư ký khoa học của Bảo tàng Văn học Quốc gia Yanka Kupala trong bài viết mở đầu tập thơ Nơi bài ca cuộc đời nhận định Yanka Kupala, như một bông dương xỉ mang phước lành đã dành trọn tâm huyết và tài năng thơ ca của mình để phụng sự xứ sở Belarus nơi ông sinh ra và dân chúng quê hương mình. Ông đã giúp cho người dân Belarus nhìn thấu vẻ đẹp của quê hương, nét phong phú của lịch sử, sức mạnh tinh thần của người dân, nỗ lực kể về đất nước mình ngay cả khi ở xa Tổ quốc.
Nhà thơ xuất thân từ một gia đình quý tộc bị bần cùng hóa ở Belarus. Cha mẹ của nhà bị lâm vào cảnh khánh kiệt, nghèo khó cho nên họ phải thuê đất tại các điền trang để canh tác, sinh sống. Khi còn nhỏ, nhà thơ tương lai đã phải giúp đỡ cha mẹ mình rất nhiều. Nhờ thế mà Yanka Kupala đã học hỏi rất nhiều về cuộc sống của người nông dân trồng lúa. Còn mẹ ông, người yêu ca hát và am hiểu nhiều khúc ca, đã đưa ông vào thế giới phong phú nghệ thuật của thơ ca dân gian. Các tác phẩm thơ của Yanka Kupala phản ánh lòng tôn kính đối với lao động nông dân, lấp lánh vẻ đẹp đích thực của sáng tác văn học dân gian Belarus và tình yêu vô bờ bến dành cho quê hương yêu dấu.
Lịch sử của một gia đình quý tộc bị bần cùng hóa trở thành chất liệu để Yanka Kupala viết vở kịch Tổ ấm hoang tàn. Sinh thời ông cho hay mình đã đưa vào vở kịch này những gì gan ruột nhất trong thơ và văn xuôi của mình. Yanka Kupala thuộc lớp nhà văn đặt nền móng cho văn học và ngôn ngữ văn học Belarus hiện đại. Do đứng đầu trong số những bậc thầy văn học của Belarus mà vào năm 1925, ông được trao tặng danh hiệu danh dự “Nhà thơ Nhân dân Belarus”.
